استفاده از فناوری X3D برای ایجاد سامانه‌‌های اطلاعات مکانی سه‌بعدی زمین‌شناسی تحت وب

داده‌های زمین‌شناسی دارای زمینه­های کاربردی بسیار گسترده اعم از اکتشاف معادن، سنگ‌شناسی، بررسی لایه‌های زیر دریا، بررسی زمین‌ساخت‎ها و گسل‌ها، محیط زیست و... هستند. این داده­های مکانی دارای ماهیتی سه‌بعدی بوده و بنابراین مدل‌سازی، ارائه و نمایش سه‌بعدی داده­های زمین‌شناسی، فهم ماهیت آنها و ارتباط لایه­های مختلف اطلاعاتی با یکدیگر را آسان‌تر و سریع‌تر می‌کند که این مهم، به نوبه خود، دقت و سرعت تصمیم­گیری­هایی را که به این داده‌ها وابسته‌اند را بالا می‌برد. سیستم‌های اطلاعات مکانی (GIS) تحت وب، ابزارهای بسیار مناسبی برای مدیریت و به اشتراک‌گذاری داده‌های زمین‌شناسی هستند. اما تاکنون در طراحی و پیا‌ده‌سازی این سیستم­ها توجه کمی به ماهیت سه بعدی داده‌های زمین‌شناسی شده و بنابراین بیشتر سیستم‌‌های اطلاعات مکانی زمین‌شناسی تحت وب بر مبنای داده­های دو بعدی ایجاد شده­اند. یکی از چالش­های مهم درارائه اطلاعات سه‌بعدی زمین‌شناسی در وب، به‌کارگیری فرمتی مناسب برای تبدیل اطلاعات از محیط تولید به محیط وب است. چنین فرمتی باید دارای ویژگی‌هایی  باشد که عبارتند از 1-  امکان حمل داده­های زمین‌شناسی به صورت سه‌بعدی را در محیط وب داشته باشد. 2- قابلیت نمایش توسط مرورگرهای وب (Web Browser) را داشته باشد. 3-  استاندارد بوده و استاندارد آن برای تولید‎کنندگان اطلاعات مشخص باشد، به‌گونه­ای که امکان تبدیل از هر محیط نرم­افزاری سه‌بعدی به این فرمت استاندارد وجود داشته باشد. 4- باید قابلیت حمل اطلاعات توصیفی را داشته باشد. 5- امکان پرسش و پاسخ و تحلیل روی داده­ها را فراهم سازد. به این ترتیب با توجه به این‌که تاکنون هیچ نرم­افزاری که قادر باشد اطلاعات سه‌بعدی زمین‌شناسی را با تمامی ویژگی‌های آن به محیط وب منتقل و نمایش دهد موجود نبوده است، در این نوشتار طراحی یک نرم‌افزار واسط با استفاده از X3D پیشنهاد شده است. X3D  به عنوان یک فرمت استاندارد متن مبنا، برای نمایش گرافیک­های سه‌بعدی، توسط کنسرسیوم بین المللی Web 3D ارائه شده است. اگرچه این فرمت برای اهداف GISای طراحی و استاندارد نشده است، اما در این نوشتار کاربرد آن برای مدل‌سازی انواع عوارض و اطلاعات سه‌بعدی زمین‎شناسی و نمایش آنان در محیط GIS سه بعدی بررسی می­شود.